چالش‌های رقابتی در صنعت تحویل غذا: کمیسیون رقابت هند علیه Zomato و Swiggy
چالش‌های رقابتی در صنعت تحویل غذا: کمیسیون رقابت هند علیه Zomato و Swiggy
نویدرضا ملائی، کارشناس تیم حقوقی مرکز مطالعات توسعه ورقابت؛ صنعت تحویل غذا در بسیاری از کشورها به واسطه پلتفرم‌های دیجیتال رشد چشمگیری داشته و سبک زندگی بسیاری از مردم را متحول کرده است. امروزه در ایران و سایر کشورها، شهروندان می‌توانند غذای خود را به‌صورت آنلاین سفارش داده و به‌راحتی آن را دریافت کنند.
کشور هند نیز از این تحول، برکنار نمانده و باوجود پلتفرم‌های بزرگی مانند Zomato و Swiggy در این کشور، صنعت سفارش آنلاین غذا رونق فراوانی در این کشور پیدا کرده است. این دو پلتفرم که ابتدا به‌عنوان واسطه‌ای بی‌طرف برای اتصال رستوران‌ها به مشتریان فعالیت می‌کردند، اکنون به طور گسترده‌ای بر بازار تسلط یافته‌اند. بااین‌حال، ورود آنها به حوزه‌هایی مانند برندهای اختصاصی و تحویل سریع غذا باعث شده که انجمن ملی رستوران‌های هند (NRAI) نگرانی‌های جدی خود را در خصوص رقابت عادلانه و منافع رستوران‌ها مطرح کند. انجمن ملی رستوران‌های هند اخیراً اعلام کرده است که قصد دارد شکایاتی را علیه این شرکت‌ها به کمیسیون رقابت هند (CCI) ارائه دهد و اقدامات قانونی برای مقابله با رویه‌های ضدرقابتی آنها آغاز کند. به‌علاوه در گذشته نیز، این پلتفرم‌ها به دلیل انعقاد قراردادهای انحصاری با رستوران‌ها و تحمیل شروط برابری قیمت به آنها، توسط کمیسیون رقابت هند محکوم شده بودند.
ورود پلتفرم‌ها به عرضه محصولات
انجمن ملی رستوران‌های هند ادعا می‌کند که Zomato و Swiggy از موقعیت مسلط خود در بازار سوءاستفاده کرده و بی‌طرفی خود به‌عنوان پلتفرم‌های واسطه را نقض کرده‌اند. یکی از اصلی‌ترین اتهامات، ورود این دو شرکت به حوزه برندهای اختصاصی (private labeling) و توسعه اپلیکیشن‌های جداگانه‌ای نظیر Blinkit Bistro و Swiggy Snacc برای تحویل سریع (زیر 15 دقیقه) است که مستقیماً با رستوران‌های شریک رقابت می‌کنند.
به گفته رئیس انجمن ملی رستوران‌های هند، Zomato وSwiggy با دسترسی به داده‌های کلیدی مربوط به ترجیحات مشتریان، الگوهای سفارش و قیمت‌گذاری، برندهای اختصاصی خود را توسعه داده‌اند و در ادامه با ایجاد اپلیکیشن‌های جدید، به فروش محصولات خود با تحویل سریع می‌پردازند. این داده‌ها به رستوران‌ها ارائه نمی‌شود و تنها به سود پلتفرم‌ها استفاده می‌شود، برای مثال، زمانی که یک نوع غذا یا پیشنهاد خاص در یک رستوران موفقیت‌آمیز بود، پلتفرم‌ها اطلاعات به‌دست‌آمده را برای رقابت مستقیم با همان رستوران استفاده می‌کردند. چنین رویه‌ای، علاوه بر محدودکردن شفافیت، باعث می‌شود که مشتریان به طور نامحسوس به سمت محصولات برندهای اختصاصی پلتفرم‌ها هدایت شوند.
همچنین، انجمن ملی رستوران‌های هند اشاره کرده است که این پلتفرم‌ها اولویت ویژه‌ای به برندهای اختصاصی خود در نتایج جستجو و تبلیغات داخلی می‌دهند. این اقدام باعث می‌شود که سایر رستوران‌ها نتوانند در برابر این برندها رقابت کنند و از دید مشتریان پنهان بمانند. این موضوع تأثیر مستقیمی بر فروش و بقای رستوران‌های کوچک و متوسط داشته و رقابت آزاد و منصفانه در بازار را مختل کرده است. چرا که بسیاری از این رستوران‌ها برای جذب مشتری و مدیریت تحویل غذا، به این پلتفرم‌ها وابسته هستند و با افزایش هزینه‌ها، از جمله کمیسیون‌های سنگین و تأخیر در پرداخت‌ها، شرایط سختی را تجربه می‌کنند.
انجمن ملی رستوران‌های هند برای مقابله با این مسائل، اعلام کرده است که شکایاتی رسمی را به کمیسیون رقابت هند ارائه خواهد داد و به دنبال اجرای قوانین رقابتی در قبال فعالیت‌های این دو پلتفرم است. همچنین، این انجمن قصد دارد از نهادهای نظارتی دیگر بخواهد تا قوانینی برای حفظ بی‌طرفی بازار و جلوگیری از انحصارطلبی پلتفرم‌ها وضع کنند. علاوه بر این، این انجمن به بررسی نقض احتمالی قوانین کپی‌رایت و مالکیت فکری رستوران‌ها توسط Zomato و Swiggy پرداخته و احتمالاً در این حوزه نیز اقدامات قانونی انجام خواهد داد.
پلتفرم‌های تحویل غذا و قراردادهای انحصاری
این نخستین‌بار نیست که رفتارهای تجاری Zomato و Swiggy توسط مراجع رقابتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در سال 2022، بر اساس شکایت مشابهی که انجمن ملی رستوران‌های هند ثبت کرده بود، کمیسیون رقابت هند تحقیقاتی گسترده در خصوص رفتارهای ضد رقابتی این دو شرکت انجام داد.
در پرونده مطرح‌شده در کمیسیون، انجمن ملی رستوران‌های هند اظهار می‌کند که این پلتفرم‌ها غالباً رستوران‌ها را تشویق می‌کنند که خدمات خود را انحصاراً از طریق آنها ارائه دهند. گفته شده است که شرکت Zomato، در ازای فعالیت انحصاری، پیشنهاد کاهش کمیسیون تا صفر درصد هم به برخی رستوران‌ها می‌دهد؛ و یا برای رستوران‌ها، حداقل سفارش را چه بر اساس مقدار، و چه بر اساس ارزش، تضمین می‌کند.
همچنین بیان شده که در قراردادها/توافق‌نامه‌های بین Zomato و Swiggy با صاحبان رستوران‌ها، بندهایی وجود دارد که به رستوران‌ها اجازه نمی‌دهد که محصولات خود را به قیمتی پایین‌تر، چه خودشان به طور مستقیم، و چه از طریق پلتفرم‌های رقیب ارائه دهند.
برای مثال، در شروط همکاری Zomato، چنین بندی آمده است: «رستوران همکار، موظف است در تمامی زمان‌ها برابری قیمت را برای تمامی محصولات ارائه‌شده به مشتریان Zomato Pro از طریق پلتفرم، در مقایسه با قیمت‌های ارائه‌شده به روش‌های دیگر، از جمله اما نه محدود به هر واسطه آنلاین و در مکان‌های رستوران خود، حفظ کند.»
کمیسیون رقابت هند، پس از بررسی موضوع، در رای خود بیان می‌کند که در مورد اپلیکیشن‌های تحویل غذا، ترتیبات یا محدودیت‌های برابری قیمت که حیطه وسیعی دارند، ممکن است باعث ازبین‌رفتن انگیزه پلتفرم‌ها برای رقابت بر سر کمیسیونی که از رستوران‌ها دریافت می‌کنند، شوند. این امر می‌تواند منجر به افزایش کمیسیون‌ها و قیمت نهایی پرداخت‌شده توسط مصرف‌کنندگان شود و همچنین از ورود پلتفرم‌های جدید به بازار جلوگیری کند.
در نهایت کمیسیون رقابت، این دو پلتفرم را محکوم کرد؛ “باتوجه‌به اینکه Zomato و Swiggy دو پلتفرم بزرگ در بخش تحویل غذا هستند، توافق‌نامه‌های آنها با صاحبان رستوران‌ها، احتمالاً تأثیرات منفی قابل توجهی بر رقابت در بازار خواهند داشت. این توافق‌ها برای پلتفرم‌های جدید موانع ورود ایجاد می‌کنند، بدون آنکه هیچ‌گونه مزیتی برای مصرف‌کنندگان ارائه دهند” .
کمیسیون رقابت هند همچنین، در آن پرونده به مسئله ورود این پلتفرم‌ها به فروش محصولات با برندهای مستقل و اختصاصی خود در بستر پلتفرم‌های خود، می‌پردازد و در این باره می‌گوید: پس از بررسی دقیق اتهامات و اظهارات ارائه‌شده توسط طرفین، کمیسیون به این نتیجه رسیده است که در بررسی اولیه، وجود تعارض منافع محرز است. این تعارض به دلیل وجود منافع تجاری برای خواندگان در بازار پایین‌دستی ایجاد شده است که ممکن است مانع از عمل آنها به‌عنوان پلتفرم‌های بی‌طرف شود. با توجه به اینکه این پلتفرم‌ها به‌صورت عمودی با برندهای اختصاصی خود و یا آشپزخانه‌های ابری مرتبط هستند، ترتیباتی که این رستوران‌ها را ترجیح دهد، ممکن است به‌عنوان نقض بند 3(4) و بند 3(1) قانون رقابت تلقی شود.
قانون رقابت هند (Competition Act, 2002)، در بخش‌های 3 و 4، به رفتارهای ضد رقابتی و سوءاستفاده از موقعیت مسلط می‌پردازد. بخش 3 این قانون، توافقات ضد رقابتی را که موجب تعیین قیمت، محدودیت تولید یا تقسیم بازار می‌شود، ممنوع می‌کند. بخش 4 نیز، به سوءاستفاده از موقعیت مسلط می‌پردازد و رفتارهایی مانند محدود کردن دسترسی رقبا و تحمیل شرایط ناعادلانه را ممنوع می‌سازد. کمیسیون رقابت هند (CCI)، به‌عنوان نهاد نظارتی اصلی، وظیفه دارد تا این قوانین را اجرا کرده و از رقابت آزاد و منصفانه در بازار اطمینان حاصل کند.
هزینه‌های بالای کمیسیون نیز یکی دیگر از نگرانی‌های اصلی بود. بسیاری از رستوران‌ها گزارش داده بودند که کمیسیون‌های دریافتی توسط این پلتفرم‌ها به طور غیرمنصفانه‌ای بالا است، به‌طوری که سهم قابل‌توجهی از درآمد رستوران‌ها صرف این کمیسیون‌ها می‌شد. این موضوع به‌ویژه برای رستوران‌های کوچک‌تر که حاشیه سود پایینی دارند، چالش‌برانگیز بود.
کمیسیون رقابت هند همچنین شواهدی پیدا کرد که نشان می‌داد Zomato و Swiggy از تأخیر در پرداخت‌ها به رستوران‌ها استفاده می‌کنند. این تأخیرات باعث شده بود که بسیاری از رستوران‌ها برای تأمین هزینه‌های عملیاتی خود دچار مشکل شوند.
درنتیجه، کمیسیون رقابت هند دستور داد که Zomato و Swiggy تغییرات قابل‌توجهی در رویه‌های تجاری خود اعمال کنند. این کمیسیون تأکید کرد که هرگونه تکرار این تخلفات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین یا محدودیت‌های جدی برای این شرکت‌ها شود.
در نهایت باید گفت که رفتارهای اخیر Zomato و Swiggy، از جمله ورود به حوزه برندهای اختصاصی، اولویت‌دهی به محصولات خود در جستجوها و استفاده انحصاری از داده‌های مشتریان و رستوران‌ها، می‌توانند از مصادیق سوءاستفاده از موقعیت مسلط در بازار باشند. این رفتارها نه تنها رقابت آزاد را محدود می‌کند، بلکه با تضعیف حقوق شرکای تجاری آنها، پایداری اقتصادی کسب‌وکارهای کوچک‌تر را به خطر می‌اندازد.
این پرونده‌ها آزمونی برای کمیسیون رقابت هند است تا نشان دهد چگونه می‌توان تعادل میان رشد سریع فناوری و حفاظت از رقابت عادلانه را حفظ کرد. نتایج نهایی این پرونده‌ها می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر رقابت در بازارهای دیجیتال هند و حتی فراتر از آن داشته باشد. اقدامات کمیسیون رقابت هند، می‌تواند الگویی باشد برای مراجع رقابتی در سایر کشورها، از جمله ایران که در مواجهه با فعالیت پلتفرم‌های آنلاین، خصوصاً در حوزه ارسال غذا، با رفتارهای ضدرقابتی مشابه برخورد کنند.
دیدگاهتان را بنویسید