متا و Scale AI: سرمایه‌گذاری بزرگ یا چالشی تازه در میدان رقابت هوش مصنوعی؟

در تابستان ۲۰۲۵، خبرگزاری‌ها از معامله‌ چشمگیری میان متا (غول فناوری و مالک فیس بوک و اینستاگرام) و شرکت Scale AI  پرده برداشتند. بر اساس گزارش‌ها، متا با پرداخت حدود ۱۴.۳ میلیارد دلار، مالک ۴۹ درصد از سهام این شرکت فعال در حوزه داده و برچسب‌گذاری اطلاعات شده است. هرچند این سهم کمتر از کنترل کامل است اما ورود الکساندر وانگ، بنیان‌گذار و مدیرعامل ScaleAI ، به تیم سوپراینتلیجنس متا  که وظیفه طراحی، آموزش و بهینه‌سازی مدل‌های هوش مصنوعی را بر عهده دارد، پرسش‌های تازه‌ای را درباره پیامدهای این همکاری ایجاد کرده است.

Scale AI چه می‌کند و چرا مهم است؟

شرکت Scale AI در سال ۲۰۱۶ در شهر سان‌فرانسیسکو آغاز به کار کرد و امروز یکی از بازیگران اصلی بازار برچسب‌گذاری داده‌های آموزشی (Data annotation) برای مدل‌های هوش مصنوعی است. این شرکت با شبکه‌ای گسترده از نیروی انسانی و ابزارهای نرم‌افزاری، داده‌های خام را به داده‌های پاک‌سازی ‌شده و آماده آموزش مدل های هوش مصنوعی تبدیل می‌کند. داده‌های باکیفیت، مانند سوخت برای موتور هوش مصنوعی‌اند. بدون آن‌ها، مدل‌ها کند می‌شوند، دقت‌شان پایین می‌آید و توسعه آن‌ها با مشکل مواجه می‌شود. این موضوع اهمیت این شرکت را دوچندان میسازد. مشتریان ScaleAI نام‌هایی آشنا در این صنعت هستند: از گوگل و مایکروسافت گرفته تا OpenAI و همچنین خود متا.

منتقدان چه می‌گویند؟

گروهی از نهادهای مدافع رقابت و حقوق مصرف‌کننده در آمریکا با ارسال نامه‌ای به کمیسیون تجارت فدرال (FTC)  خواستار بررسی این معامله شده‌اند. به گفته آن‌ها، خرید بخش بزرگی از ScaleAI توسط متا می‌تواند یک انحصار عمودی ایجاد کند؛ یعنی متا ممکن است بهترین ظرفیت و کیفیت خدمات داده‌ای ScaleAI را برای خود نگه دارد و رقبا را مجبور به پرداخت هزینه‌های بالاتر با کیفیت کمتر یا صف‌های طولانی‌تر برای دریافت خدمات کند.

این گروه‌ها همچنین هشدار داده‌اند که ترکیب سرمایه‌گذاری مالی با انتقال مدیرعامل ScaleAI به متا، می‌تواند به انحصار اطلاعات حساس تجاری و فنی منجر شود حتی اگر سهم متا کمتر از ۵۰ درصد باشد.

اهمیت این ماجرا چیست؟

بازار هوش مصنوعی به سرعت در حال گسترش است و زنجیره ارزش آن از سه بخش کلیدی تشکیل شده است: داده‌های باکیفیت، زیرساخت محاسباتی، و مدل‌های یادگیری ماشین. ScaleAI  در بخش اول، یعنی تامین نهاده این صنعت موقعیتی کم‌رقیب دارد. وقتی یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های فناوری جهان(متا) به این منبع دسترسی ویژه پیدا کند تعادل رقابتی ممکن است به سود این شرکت بر هم بخورد.

قدم بعدی چیست؟

اکنون نوبت تصمیم‌گیری کمیسون فدرال تجارت (FTC) است. این کمیسیون می‌تواند با درخواست اطلاعات رسمی از متا و Scale، جزئیات قرارداد، سیاست‌های تخصیص ظرفیت و دسترسی به داده‌ها را بررسی کند. بسته به نتایج، معامله می‌تواند بدون قید و شرط تایید شود، با تعهدات رفتاری همراه شود و یا حتی با عدم تأیید کمیسیون و ممنوعیت مواجه گردد.

در هر صورت نتیجه این بررسی‌ها نه‌تنها برای متا و ScaleAI، بلکه برای آینده بازار جهانی هوش مصنوعی و رقابت در این حوزه اهمیت خواهد داشت.

تحلیل بانا

این معامله را از 3 جنبه می‌توان مورد بررسی قرار داد. جنبه نخست میزان سهام متا در این شرکت است. با توجه به اینکه سهام متا کمتر از 50 درصد است این معامله شامل قانون اعلام پیشین ادغام نمیشود اما دو نکته در خصوص این معامله، این ادغام را نیازمند توجهی ویژه در این زمینه میسازد: نکته اول اینکه این ادغام با توجه به این موضوع که ممکن است موجب کاهش قابل توجه رقابت شود می‌تواند ناقض ماده 7 قانون کلیتون باشد.
نکته دوم در خصوص این ادغام، ورود مدیر عامل ScaleAI به تیم سوپراینتلجنس متا است که می‌تواند نشان از هم‌سویی استراتژیک این دو شرکت و ایجاد شک و تردید در سواستفاده متا از موقعیت خود برای اخلال در رقابت باشد.

جنبه دوم این معامله، نقش گلوگاهی داشتن شرکت ScaleAI در بازار داده است. این شرکت یکی بزرگترین شرکت‌ها در حوزه دسته بندی داده‌ها در زمینه تعلیم هوش‌های مصنوعی است. با خریداری بخش بزرگی از سهام این شرکت توسط متا و تاثیرگذاری در تصمیمات شرکت، متا ممکن است بتواند خودش را در اولویت دریافت ظرفیت یا بهترین کیفیت خدمات ScaleAI  قرار دهد که در این صورت رقبای دیگر مجبور می‌شوند یا هزینه بیشتری بپردازند و یا به خدماتی با کیفیت پایین‌تر با زمان تحویل طولانی‌تر بسنده کنند.

جنبه سوم این معامله، اطلاعات حساسی است که ScaleAI در اختیار دارد. با توجه به اینکه ScaleAI با غول‌های بزرگ تکنولوژی کار میکند، دسترسی متا به اطلاعات این شرکت میتواند مخاطراتی در این زمینه به دنبال داشته باشد.  متا می‌تواند از این اطلاعات برای پیش‌بینی برنامه‌های استراتژیک رقبا یا طراحی استراتژی‌های جدید با استفاده از این مزیت اطلاعاتیش بهره‌مند شود. حتی اگر قراردادهای محرمانگی (NDAs) وجود داشته باشند، اجرای آن‌ها در عمل دشوار است و رگولاتورها به تجربه می‌دانند که چنین موانعی همیشه به خوبی عمل نمی‌کنند و ممکن است در نهایت نشت اطلاعات رخ دهد.

مخاطرات احتمالی پیش روی این معامله جدی و غیرقابل انکار هستند. سنجش این معامله آزمونی برای رویکرد تنظیمگران در برخورد با معاملات زیر آستانه‌های قانونی گزارش‌دهی ادغام است که اگر بدون بررسی دقیق پیش برود، می‌تواند الگویی برای معاملات مشابه در بازارهای دیگر شود.

رضا ستاری – کارشناس حقوقی بانا