تنظیم گری رمز ارز در دنیا

تنظیم گری رمز ارزها امروزه به یکی از مهم‌ترین و بزرگترین دارایی‌های مالی در دنیا تبدیل شده‌اند. در تعدادی از کشورها مانند ترکیه، این دارایی‌ها‌ برای پرداخت‌های متداول روزانه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. رمزارزها عمدتاً در کشورهای مختلف مقررات خاصی ندارند و وقتی از تنظیم‌گری رمزارزها صحبت می‌شود، فقدان قانون اولین کلمه‌ای است که به ذهن متبادر می‌شود. با این حال این موضوع با سرعت زیادی در حال تغییر است و کشورهای مختلف به دنبال اعمال ضوابط خاصی برای این دارایی‌ها هستند.
این موضوع به خصوص بعد از سقوط بانک‌هایی که به فعالیت‌ در دارایی‌های رمزارزی نیز مشغول بودند، با جدیت بیشتری دنبال شد. به نظر می‌رسد این حوادث باعث شده است که اقداماتی برای ارائه دستورالعمل‌های حسابداری و گزارش‌دهی برای دارایی‌های ارزی دیجیتال انجام شود. با این حال حتی قبل از ورشکستگی صرافی‌هایی مانند FTX، در اتحادیه اروپا موضوع تنظیم‌گری بازار ارزهای دیجیتال مطرح شده بود. در این گزارش تحلیلی قصد داریم تا چهارچوب نظارتی بر بازار رمزارزها که در سال‌های اخیر متداول شده است را مورد بررسی قرار دهیم.

تنظیم‌گری رمزارز در آمریکا

در سال 2023، تحولات در کشور آمریکا، این کشور را به سمت داشتن چارچوب نظارتی برای رمزارزها پیش برد. با این حال از آن زمان تا کنون تلاش‌های قانون‌گذاری فدرال به طور کلی متوقف شده است. به‌طور خاص تنها دو لایحه، قانون نوآوری و فناوری مالی (FIT)( Financial Innovation and Technology) و قانون قطعیت نظارتی بلاک‌چین(Blockchain Regulatory Certainty Act)، به تدقیق تعریف یک رمزارز کمک کردند. در واقع این قوانین مشخص می‌کنند که چه زمانی یک ارز دیجیتال دارایی و چه زمانی کالا است و همچنین نظارت بر این صنعت را گسترش دادند و نقش نهادهای مختلف در مدیریت رمزارز را روشن کردند. با وجود اینکه قوانین رسمی و فدرال در آمریکا کم است، آژانس‌ها و نهادهای فدرال گسترده‌ای در این کشور وجود دارند که بر روی بازار ارزهای دیجیتال تمرکز کرده و آن را بررسی و تحت نظارت قرار می‌دهند. در حال حاضر مبادلات و فروش ارزهای دیجیتال تحت شرایط خاصی مورد بررسی قرار می‌گیرند. فروش ارز دیجیتال معمولاً فقط در صورتی تنظیم می‌شود که: 1) به منزله فروش یک اوراق بهادار تحت قوانین ایالتی یا فدرال باشد، 2) طبق قانون ایالتی انتقال پول در نظر گرفته شود یا رفتار دیگری که شخص را به فردی که تجارت خدمات پول (Money Services Business, MBS) انجام می‌دهد تبدیل کند.( Elisabeth Svantesson)

تنظیم گری رمز ارز در اتحادیه اروپا

تنظیم گری رمز ارز در اتحادیه اروپا دقیق‌تر و سختگیرانه‌تر از آمریکا است. اتحادیه اروپا اولین مقررات جامع ارزهای دیجیتال را در ماه مِی 2023 با نام تنظیم گری رمز ارز دارایی‌های رمزارزی(Markets in Crypto-Assets Regulation) معرفی کرد. مطابق با این قواعد، هر شرکتی که ارز دیجیتال صادر یا معامله می‌کند به مجوز نیاز دارد و از ژانویه 2026 همه ارائه‌دهندگان خدمات رمز ارز باید نام فرستندگان و ذینفعان را، با هر مبلغی که منتقل می‌شود، دریافت کنند. علاوه بر این، هر کیف پول شخصی در صرافی‌های دیجیتال که دارای بیش از 1000 یورو باشد، برای تراکنش‌ها باید تأیید مالکیت کیف پول را انجام دهد. الیزابت سوانتسون، وزیر دارایی سوئد که ریاست اتحادیه اروپا را نیز به عهده دارد، بیان می‌کند که فروپاشی FTX لزوم وجود قوانینی برای حفاظت از سرمایه‌گذارانی که در این دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و همچنین جلوگیری از استفاده از این دارایی‌ها برای اهداف تأمین مالی تروریسم و پولشویی، ضروری است.

تنظیم گری رمز ارز در آسیا

قاره آسیا در استفاده از رمزارزها در دنیا پیشرو است. تنظیم گری رمز ارز در حوزه بازار رمزارزها، مختص به اتحادیه اروپا و آمریکا نبوده و کشورهای آسیایی نیز در این حوزه اقدامات قابل توجهی را انجام داده‌اند. با این حال کشورها روندها و رویه‌های متفاوتی را در مواجهه با این حوزه پیش گرفته‌اند. پس از تصویب قانون حفاظت از کاربران دارای دارایی‌های مجازی(Virtual Asset Users Protection Act) در سال 2023، کره جنوبی در حال پیشروی در تنظیم مقررات برای ارزهای دیجیتال و سایر دارایی‌های مجازی است. چین یکی از سخت‌گیرانه‌ترین کشورها در زمینه ارزهای دیجیتال است که صرافی‌ها، تجارت و استخراج رمزارز را به طور کامل ممنوع کرده است. هند نیز ممنوعیتی برای رمزارزها داشت، اما دادگاه عالی آن در سال 2020 آن را حذف کرد. به دنبال آن، لایحه ارز دیجیتال و مقررات ارز دیجیتال رسمی (Cryptocurrency and Regulation of Official Digital Currency Bill) قرار بود در پارلمان این کشور به تصویب برسد اما با تاخیر مواجه شده است. هدف این لایحه ایجاد یک ارز دیجیتال رسمی توسط بانک مرکزی هند است.

مقررات ارز دیجیتال و رمزارزهای پایدار

یکی از برنامه‌هایی که توسط تعدادی از کشورها، از جمله بریتانیا، دنبال شده است، مقررات ارز دیجیتال و رمزارزهای پایدار(Stablecoin) است. به طور کلی می‌توان ارزهای دیجیتال را به سه دسته تقسیم کرد: 1) ارزهای دیجیتال متداول، 2) ارزهای دیجیتال پایدار، 3) ارزهای دیجیتال بانک مرکزی(Central Bank Digital Coins). تفاوت اصلی بین ارز دیجیتال بانک مرکزی و ارز دیجیتال این است که CBDC، همانطور که از نامش پیداست، توسط یک بانک مرکزی صادر می‌شود. در واقع CDBC بدهی مستقیم بانک مرکزی به شمار می‌آید و مانند پول نقد کاغذی می‌توان با آن رفتار نمود. بنابراین این باعث می‌شود که شکل امن‌تری از پول دیجیتال به وجود آید. ارزهای دیجیتال پایدار شکلی از ارزهای دیجیتال هستند که با گره زدن ارزش آن‌ها به ارزش دارایی‌های دیگر، نوسانات کمتری از خود نشان می‌دهند. ارزش یک استیبل کوین ممکن است به ارزش یک ارز دولتی مانند دلار آمریکا، سایر دارایی‌های دیجیتال یا کالاها، یا حتی توسط الگوریتم‌ها پشتیبانی شود. بسته به اثربخشی مکانیسم تثبیت و پشتوانه این رمزارزها، ارز دیجیتال ممکن است ارزش ثابتی نسبت به دارایی مرجع خود داشته باشد یا نداشته باشد.

بانک انگلستان بیان می‌کند که هدف مقررات آن بهره‌گیری از مزایای بالقوه‌ای که رمزارزهای پایدار می‌توانند برای مصرف‌کنندگان و خرده‌فروشان، به خصوص از طریق پرداخت سریع‌تر و ارزان‌تر، ارائه کنند و در عین حال تلاش برای محافظت از مصرف‌کنندگان با جلوگیری از پولشویی و حفظ ثبات مالی است. آنچه که در اکثر کشورها در حوزه رمزارزها مشاهده می‌شود این است که رویکرد اصلی در مواجهه آن‌ها با رمزارزها استفاده حداکثری از مزایای فناوری بلاکچین و مدیریت مخاطرات و ریسک‌هایی است که این فناوری می‌تواند به سیستم مالی کشورها تحمیل نماید. رویکرد جهانی در حوزه تنظیم‌گری رمزارزها به این جمع‌بندی رسیده است که تنظیم‌گری این بازار شاید مطلوب نباشد اما ضروری است.

نکته حائز اهمیت در حوزه تنظیم گری رمز ارز این است که با توجه به شرایط اقتصاد هر کشور، میزان توسعه بازارهای مالی آن و همچنین اثراتی که این بازار می‌تواند در اقتصاد هر کشور داشته باشد، اهمیت تنظیم‌گری متفاوت خواهد شد. در کشور ما که با تورم‌های بالا و مزمن روبرو است، بازار رمزارز می‌تواند گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاران برای جلوگیری از افت ارزش دارایی‌های نقدی آن‌ها باشد. در عین حال، رمزارزهای پایدار می‌توانند نقش مهمی در پرداخت‌های روزمره ایفا نمایند.

بنابراین باید جایگاه رمزارزها به عنوان یک دارایی مالی یا ابزار پرداخت مشخص و تعیین شود. به عنوان مثال یکی از سیاست‌هایی که می‌توان اجرا کرد تعیین سقفی از نگهداری ارزهای پایدار مشخص است که این سقف نشانگر نقش پرداختی رمزارزها باشد. در این حالت نگهداری مقادیر بیش از آن سقف نشان‌دهنده نقش دارایی بودن رمزارزها خواهد بود و مشمول سایر قواعد و مقررات مرتبط با دارایی‌های مالی خواهد شد. همچنین با توجه به اینکه رمزارزهای پایدار می‌توانند برای مقاصدی مانند پول‌شویی به کار روند، وجود قواعد و مقرراتی که بتواند این کارکردها را کنترل کرده و از آن‌ها جلوگیری نماید ضروری است. این نقش برای کشورهایی که عضو پیمان‌ها و تعهدات مالی بین‌المللی، از جمله FATF، هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است. اتحادیه اروپا، در این حوزه قوانین سخت‌گیرانه‌ای را اجرا نموده و تلاش کرده است تا تتنظیم گری رمز ارز را با قواعد و مقررات سلامتی شبکه مالی کشور هم راستا نماید. با وجود تمامی این نکات، مقررات و قواعد بازار رمزارز نباید به‌گونه‌ای باشد که استفاده از فناوری‌ بلاکچین و مزایای آن را محدود نماید.چیزی که در بعضی از کشورهای آسیایی و به خصوص چین مشاهده می‌شود.

تحلیل؛ محمدامین مودی؛ کارشناس ارشد تیم اقتصادی مرکز مطالعات توسعه و رقابت