کابوس اروپایی غول‌های فناوری: و باز هم Apple
نویدرضا ملائی، کارشناس تیم حقوقی مرکز مطالعات توسعه و رقابت
تیم در سال‌های اخیر، اتحادیه اروپا تحقیقات ضدانحصاری خود را بر روی شرکت‌های بزرگ فناوری تشدید کرده است و شرکت اپل(Apple Inc.) اغلب در مرکز این تحقیقات قرار دارد. افزایش نظارت بر این شرکت، به نوبه خود، موجب افزایش تنش‌ها بین ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا شده است؛ زیرا قانون‌گذاران آمریکایی این اقدامات را مورد هدف قرار دادن غیرمنصفانه شرکت‌های آمریکایی تلقی می‌کنند.
اتحادیه اروپا تاکنون بارها علیه اعمال ضدرقابتی اپل اقدام کرده است. در مارس ۲۰۲۴، کمیسیون اروپا اپل را به دلیل سوءاستفاده از موقعیت مسلط خود در بازار استریم موسیقی، ۱.۸ میلیارد یورو جریمه کرد. این تصمیم در پی شکایت اسپاتیفای در سال ۲۰۱۹ اتخاذ شد، که در آن ادعا شده بود سیاست‌های اپ استور به نفع خدمات و اپ‌های اختصاصی خود این شرکت و به ضرر رقباست.
در ژوئن ۲۰۲۴، اپل اولین شرکتی شد که تحت قانون بازارهای دیجیتال (DMA) اتحادیه اروپا مورد اتهام قرار گرفت. این قانون برای تضمین رقابت منصفانه در بازارهای دیجیتال وضع شده است. اتهامات مطرح‌شده علیه اپل شامل سیاست‌های ضد رقابتی اپ استور این شرکت، از جمله اعمال رفتارهای تبعیض‌آمیز نسبت به سایر برنامه‌ها و اپلیکیشن‌ها و خودترجیحی است که می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین و الزام اپل به تغییر سیاست‌های تجاری خود شود.
اسپاتیفای؛ دشمن اصلی اپل
دنیل اِک(Daniel Ek)، مدیرعامل اسپاتیفای، از منتقدان سرسخت نحوه کنترل اکوسیستم iOS توسط اپل است. او اخیراً از تغییرات پیشنهادی اپ استور اپل ناراضی بوده و ادعا کرده است که هزینه‌های جدیدی که اپل بر اسپاتیفای تحمیل می‌کند، دستیابی به مشتریان جدید را برای اسپاتیفای دشوارتر خواهد کرد.
در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۴، اک در پستی در شبکه اجتماعی X (توئیتر سابق) نوشت که تغییرات پیشنهادی اپل “حتی برای آن‌ها (اپل) هم یک سقوط جدید است.” اسپاتیفای نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که اپل “طوری رفتار می‌کند که انگار قوانین شامل حالش نمی‌شود”. پس از بررسی برنامه اپل برای تطابق با قانون DMA، اک آن را “مبهم و گمراه‌کننده” توصیف کرد.
اپل اعلام کرد که برای اولین بار به توسعه‌دهندگان اجازه خواهد داد اپلیکیشن‌های خود را در بازارگاه‌های (Marketpalce) شخص ثالث توزیع کنند، اما این تغییرات تنها در اتحادیه اروپا اعمال خواهد شد. با این حال، منتقدان می‌گویند اپل هنوز هم کنترل می‌کند که کدام بازارگاه‌ها (مارکت‌پلیس‌ها) می‌توانند روی پلتفرمش فعالیت کنند و همچنان کارمزدهایی برای دانلودها از این فروشگاه‌های جایگزین دریافت می‌کند.
اک سیاست‌های جدید اپل را “یک شاهکار در تحریف واقعیت” توصیف کرد. طبق تغییرات جدید، اپلیکیشن‌هایی که بیش از یک میلیون دانلود دارند، موظف به پرداخت “هزینه فناوری اصلی” برای “اولین نصب سالانه” خواهند بود. برای اسپاتیفای که بیش از ۱۰۰ میلیون دانلود در اتحادیه اروپا دارد، این هزینه به‌شدت هزینه جذب مشتری را افزایش خواهد داد. اسپاتیفای این هزینه را “اخاذی محض” نامیده و هشدار داده است که این اقدام به توسعه‌دهندگان کوچک، استارتاپ‌ها و اپلیکیشن‌های رایگان که ممکن است در فرصتی کوتاه محبوب شوند، آسیب می‌زند.
اک هشدار داد که حتی شرکت چندمیلیارددلاری‌ای مانند اسپاتیفای هم برای حفظ سودآوری مجبور خواهد شد به شرایط کنونی تن دهد. در مقابل، اپل از تغییرات خود دفاع کرده و مدعی شده است که این تغییرات “گزینه‌های جدیدی برای توزیع اپلیکیشن‌ها و پردازش پرداخت‌ها” در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد. سخنگوی اپل همچنین اظهار داشت که “بیش از ۹۹٪ از توسعه‌دهندگان یا همان هزینه قبلی را خواهند پرداخت یا کمتر”.
با این حال، اک همچنان بدبین است. او مدت‌هاست که از اپل می‌خواهد تا به یک پلتفرم واقعاً “باز و منصفانه” تبدیل شود، اما معتقد است که تغییرات جدید همچنان با این هدف فاصله زیادی دارند. او ادعا می‌کند که پاسخ اپل “روح قانون و قانون‌گذاران را به سخره گرفته است.” اک اظهار داشت: «زمان آن رسیده که اروپا نشان دهد قصد دارد قانونی را که پیش‌تر تصویب شده، اجرا کند.»
با این حال، سیاست‌های جدید اپل هنوز نهایی نشده‌اند و باید مورد بررسی تنظیم‌گران اتحادیه اروپا قرار بگیرند. اک امیدوار است که اتحادیه اروپا قاطع بماند و نگذارد تلاش‌های تنظیم‌گری آن بی‌اثر شوند.
افزایش تنش‌های بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا
این اقدامات تنظیم‌گری به موجب قانون DMA موجب تنش بین دو طرف اقیانوس اطلس شده است و مقامات آمریکایی نگرانی‌هایی در مورد رویکرد اتحادیه اروپا ابراز کرده‌اند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مقامات اتحادیه اروپا را متهم کرده که غول‌های فناوری آمریکایی را هدف قرار داده و این اقدامات را “اخاذی خارجی” توصیف کرده است. ترامپ همچنین تهدید به وضع تعرفه‌های تجاری روی واردات اروپا به عنوان اقدام تلافی‌جویانه کرده است.
قانون‌گذاران آمریکایی، از جمله جیم جردن(Jim Jordan)، رئیس کمیته قضایی مجلس نمایندگان آمریکا، قانون بازارهای دیجیتال اتحادیه اروپا (DMA) را مورد انتقاد قرار داده و ادعا کرده‌اند که این قانون مقررات سنگینی را بر شرکت‌های آمریکایی اعمال می‌کند. جردن همچنین خواستار توضیحات از ترزا ریبرا (Teresa Ribera)، از مسئولان ارشد رقابت اتحادیه اروپا شده و هشدار داده که این مقررات می‌توانند به نفع شرکت‌های اروپایی و چینی و به ضرر شرکت‌های آمریکایی باشند.
مقامات عالی‌رتبه آمریکایی، از جمله معاون رئیس‌جمهور جی دی ونس و وزیر امور خارجه مارکو روبیو، برای مقابله با این چالش‌های تنظیم‌گری با همتایان اروپایی خود وارد مذاکره شده‌اند. این گفتگوها با هدف کاهش تأثیرات اقتصادی و اطمینان از اینکه شرکت‌های فناوری آمریکایی به طور ناعادلانه هدف قرار نمی‌گیرند، انجام می‌شود.
موضع قاطع اتحادیه اروپا در مورد تنظیم بازار شرکت‌های بزرگ فناوری، به‌ویژه از طریق تحقیقات رقابتی و اجرای قانون DMA، نشان‌دهنده تعهد این اتحادیه به رقابت منصفانه است. با این حال، این اقدامات واکنش شدید ایالات متحده را برانگیخته و نیاز به گفتگوهای مداوم برای ایجاد تعادل بین اهداف تنظیم‌گری اتحادیه و روابط اقتصادی بین‌المللی را برجسته می‌کند.