قیمت گذاری غیر متعارف و بالا

تصور کنید به یک شهر کوچک تنها یک فروشگاه مواد غذایی وجود دارد که به صورت انحصاری این محصولات را عرضه می‌کند. بنابراین تنها جایی است که مشتریان می‌توانند مواد غذایی که از ملزومات مصرفی روزانه آن‌ها به شمار می‌آید را تهیه کنند. از آنجایی که این فروشگاه می‌داند مردم انتخاب دیگری برای تهیه مواد غذایی مورد نیاز خود ندارند، محصولات خود را با قیمت گذاری غیر متعارف و بالا می‌فروشد؛ بسیار بالاتر از قیمتی که در شهرهایی با چندین فروشگاه و رقابت قیمتی وجود دارد.

این عمل فروشگاه باعث می‌شود مصرف‌کنندگان مجبور به پرداخت قیمت بالا برای مایحتاجی باشند که نه امکان قطع مصرفشان را دارند و نه امکان تهیه آن‌ها از فروشگاهی دیگر. در نتیجه این نوع قیمت گذاری غیر متعارف و بالا منجر به کاهش رفاه مصرف‌کننده می‌شود. مقررات رقابتی به عنوان مدعین حمایت از حقوق ورفاه مصرف‌کننده، این رفتار که قیمت‌گذاری غیر متعارف و بالا نامیده می‌شود را ضد رقابتی و ممنوع تلقی می‌کنند.

تعریف قیمت‌گذاری غیر متعارف و بالا

قیمت‌گذاری غیر متعارف و بالا به وضعیتی اطلاق می‌شود که یک شرکت با موقعیت مسلط در بازار، قیمت محصولات یا خدمات خود را در سطحی قابل توجه بالاتر از آنچه منصفانه یا معقول تلقی می‌شود، تعیین می‌کند. این مفهوم به ویژه در مواردی که محدودیت‌های رقابتی مؤثری وجود ندارد و به شرکت مسلط اجازه می‌دهد از موقعیت خود سوءاستفاده کند، معنا پیدا می‌کند.

در نتیجه، معمولاً شرکتی مرتکب این رفتار می‌شود که کنترل قابل توجهی بر بازار دارد، یا به این دلیل که تنها عرضه‌کننده است یا یکی از معدود گزینه‌های موجود برای مصرف‌کنندگان. همچنین قیمت‌های اعمال شده به طور قابل توجهی بالاتر از آن چیزی است که با توجه به هزینه‌های تولید و حاشیه سود معقول قابل توجیه است و هیچ توجیه منطقی مرتبط با هزینه یا توجیه اقتصادی برای این قیمت‌گذاری غیر متعارف و بالا وجود ندارد. این قیمت‌ها اغلب منجر به این می‌شود که مصرف‌کنندگان بسیار بیشتر از آنچه باید هزینه بپردازند و به طور بالقوه دسترسی آن‌ها را به کالاها یا خدمات ضروری محدود می‌کند.

پرونده CMA v. Flynn Pharma Ltd. [2020]

پرونده CMA v. Flynn Pharma Ltd. [2020] یک رای قابل توجه در قانون رقابت انگلستان در خصوص قیمت گذاری غیر متعارف و بالا است. طرفین این دعوا شرکت‌های فلین فارما و فایزر بودند و موضوع مورد اختلاف مربوط به داروی ضد صرع فنی توئین سدیم بود که توسط بسیاری از بیماران در بریتانیا برای کنترل تشنج، به ویژه در صرع استفاده می‌شد. این دارو برای حدود 48000 بیمار در بریتانیا حیاتی بود و عرضه مداوم و مقرون به صرفه بودن آن برای سلامت و رفاه این بیماران اهمیت زیادی داشت.

شرکت داروسازی فایزر به عنوان سازنده اصلی، این دارو را با نام تجاری Epanutin عرضه می‌کرد. در سال 2012، فایزر حق توزیع Epanutin را به Flynn Pharma، یک شرکت داروسازی کوچکتر واگذار کرد و منجر به افزایش پویایی بازار دارو شد.

پس از به دست آوردن حقوق، فلین فارما برند دارو را حذف کرد. این بدان معنی بود که کپسول‌های سدیم فنی توئین دیگر با نام تجاری Epanutin فروخته نمی‌شد، بلکه به عنوان یک داروی عمومی عرضه شد. حذف برند بسیار مهم است زیرا داروهای مارک‌دار برخلاف داروهای عمومی اغلب مشمول مقررات قیمتی هستند. این حذف برند به Flynn Pharma آزادی بیشتری در تعیین قیمت داد و فلین فارما قیمت دارو را به میزان قابل توجهی (تا ۲۶۰۰ درصد) افزایش داد که به طور واضح یک نمونه از قیمت گذاری غیر متعارف و بالا بود.

این افزایش چشمگیر قیمت نگرانی‌هایی را برانگیخت، زیرا منجر به افزایش هزینه‌های خدمات بهداشت ملی (NHS) در بریتانیا شد. سازمان رقابت و بازار (CMA) در رایی اولیه استدلال کرد که افزایش قابل توجه قیمت غیرقابل توجیه بوده و به منزله سوءاستفاده از تسلط بر بازار است. موضع CMA این بود که این دو شرکت داروسازی از کنترل خود بر این داروی ضروری با اعمال قیمت گذاری غیر متعارف و بالا سوءاستفاده کرده‌اند.

این پرونده نقطه عطفی در ایجاد رویه قانونی برای نحوه اعمال قانون رقابت در قیمت گذاری غیر متعارف و بالا و مسئولیت‌های شرکت‌هایی بود که موقعیت‌های مسلط را در بازارهای خاص دارند.

قیمت گذاری غیر متعارف و بالا در حقوق رقابت ایران

در حقوق رقابت ایران، قیمت‌گذاری غیر متعارف و بالا به صورت مستقل تعریف یا ممنوع نشده است، اما قسمت ۱ بند (ط) ماده ۴۵ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ در یک حکم کلی مقرر می‌دارد: «سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی مسلط به روش تعیین، حفظ و یا تغییر قیمت یک کالا یا خدمت به صورتی غیر متعارف که منجر به اخلال در رقابت می‌شود، ممنوع است». مستند به همین بند می‌توان گفت قیمت‌گذاری غیر متعارف و بالا نیز نوعی تعیین قیمت ناعادلانه است که در شرایط غیر متعارف بازار، یعنی در جایی که انحصار و سوءاستفاده از این موقعیت حاکم است رخ می‌دهد و منجر به کاهش رفاه مصرف‌کننده می‌شود؛ در نتیجه، مطابق اهداف و قواعد حقوق رقابت، این رفتار ضد رقابتی و ممنوع است.