تبانی

 تبانی

دو شرکت بزرگ ATech و BTech را در نظر بگیرید که 80 درصد از سهم بازار جهانی فروش موبایل را در اختیار دارند. این شرکت‌ها مخفیانه با یکدیگر ملاقات می‌کنند و توافق می‌کنند که قیمت گوشی‌های هوشمند پرچم‌دار خود را با نرخی بسیار بالاتر از ارزش فعلی آن محصولات در بازار که بر اثر رقابت تعیین کنند. آنها همچنین توافق کردند که بازار را از نظر جغرافیایی تقسیم کنند، با تمرکز ATech بر آمریکای شمالی و اروپا، و BTech آسیا و آفریقا را در اختیار گرفته و در نتیجه رقابت در آن مناطق کاهش می‌یابد.

علاوه بر این، آنها موافقت می‌کنند که تولید برخی ویژگی‌های نوآورانه را به یک عرضه آهسته و هماهنگ محدود کنند و از پیشی گرفتن یکی دیگر از نظر پیشرفت‌های فناوری جلوگیری کنند. این تبانی منجر به قیمت‌های بالاتر برای مصرف کنندگان، انتخاب های محدود از نظر در دسترس بودن محصول و سرکوب نوآوری در بازار گوشی های هوشمند می‌شود.
همانطور که در مثال بالا مشاهده کردید، توافق میان دو شرکت بزرگ در مودر وضعیت بازار می‌تواند اثرات مخرب و بسیار وسیعی بر رقابت در بازار و سطح رفاه مصرف‌کنندگان داشته باشد. این رویه ضدرقابتی را شاید بتوان نخستین نمونه از رفتارهای ضدرقابتی و قدیمی‌ترین آن‌ها داست.

تبانی یک رویه تجاری ضدرقابتی است که بر اساس آن شرکت‌ها رفتاری را به صورت هماهنگ انجام می‌دهند تا منافعی را به قیمت از دست رفتن رفاه مصرف‌کننده به دست آورند. عمل تبانی شامل افراد یا شرکت هایی می شود که معمولاً با یکدیگر رقابت می کنند، اما برای به دست آوردن مزیت بازار ناعادلانه جهت همکاری با یکدیگر توافق می کنند.
یکی از مفروضات اساسی حقوق رقابت این است که وجود رقابت بین رقبا برای حفظ بازار رقابتی موثر و به نفع مصرف‌کنندگان ضروری است. تبانی توطئه‌ای است به منظور حذف یا کاهش رقابت (یا چنین تأثیری) با دستکاری قیمت‌ها، مقادیر، ویژگی‌های محصول، نوآوری، یا سایر شرایط بازار که ظاهرا به نفع تبانی‌کنندگان به ضرر رفاه مصرف‌کننده است. تبانی از منظری، یک رفتار دوجانبه یا چندجانبه است، در مقابل رفتارهای ضدرقابتی یکجانبه مانند سوء استفاده از موقعیت مسلط یا قیمت گذاری تهاجمی. شکل کلاسیک تبانی معمولاً تبانی رقبا در یک بازار است، اما تبانی می‌تواند بین طرف‌هایی که در سطوح مختلف زنجیره تامین فعالیت می‌کنند (مانند تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان) نیز رخ دهد. با این وجود، هدف تبانی معمولاً حذف یا کاهش رقابت بین رقبای بالفعل یا بالقوه است.

در واقع تبانی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد. شرکت ها ممکن است در مورد قیمت های فروش به توافق برسند، سهمیه¬ها را بین خود تخصیص دهند، بازارها را به گونه ای تقسیم کنند که برخی از شرکت ها تصمیم بگیرند در ازای اینکه در بازارهای دیگر فروشنده انحصاری باشند، در بازارهای خاصی حضور نداشته باشند، یا رفتار خود را با برخی ابعاد دیگر هماهنگ کنند. ترتیبات سازمانی برای حفظ تبانی ممکن است از یک ساختار کارتل‌مانند بسیار سازمان‌یافته که در آن یک دفتر مرکزی تصمیمات اصلی را اتخاذ می‌کند تا موقعیت‌هایی که شرکت‌ها صرفاً نوعی ارتباط برای حفظ توافق پیدا می‌کنند، متغیر باشد. علاوه بر این، یک نتیجه تبانی ممکن است حتی در شرایطی که شرکت‌ها هرگز برای بحث در مورد قیمت‌ها گردهم نمی‌آیند یا هرگز اطلاعات حساس را مبادله نمی‌کنند.

تبانی به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که میزانی از قدرت بازاری را کسب کنند که در صورتی که چنین توافقی وجود نداشت به به این میزان از قدرت دست نمیافتند و رقابت را به طور مصنوعی محدود کرده و قیمت‌ها را افزایش و در نتیجه رفاه را کاهش دهند. بر این اساس، تبانی بر اساس قوانین رقابت ممنوع شناخته شده و بخش بزرگی از تلاش مقامات رقابتی صرف مقابله با چنین اقداماتی می شود.

تفاوت¬هایی میان مفاهیم تبانی صریح، عمل هماهنگ و تبانی ضمنی وجود دارد. تبانی صریح بین رقبا، که شامل ارتباط و توافق با توجه به عناصر اصلی رقابت است، در سراسر جهان غیرقانونی است. سایر اقداماتی که شامل ترتیبات غیر صریح هستند، مانند تبادل اطلاعات، به عنوان «روش‌های هماهنگ» شناخته می‌شوند. اینها اگر رقابت را محدود کنند نیز غیرقانونی هستند. تبانی ضمنی، عملی که در آن یک رقیب به طور یکجانبه از رفتار سایر رقبا پیروی می کند، به خودی خود غیرقانونی نیست.

معمولا میان مفاهیم تبانی صریح، تبانی ضمنی و شیوه های هماهنگ تمایز قائل می شوند. تبانی صریح زمانی رخ می دهد که توافقی صریح با هدف یا نتیجه کاهش رقابت وجود داشته باشد. این توافق ممکن است شامل تعیین مستقیم یا غیرمستقیم قیمت‌ها یا سایر شرایط تجاری، تخصیص بازار (از جمله تقلب در مناقصه)، محدودیت تولید یا توسعه فنی و سایر اقداماتی باشد که اثر ضدرقابتی مشابهی دارند.

تبانی ضمنی زمانی رخ می دهد که رقبا بدون تبانی، به صورت موازی یکسان و هماهنگ رفتار کنند. این رفتار رویه ای یک جانبه است که در آن یک رقیب رفتار خود را با رفتار سایر رقبا تطبیق می دهد بدون اینکه درگیر هیچ گونه ارتباط یا توافقی شود. یک مثال افزایش قیمت¬ها به دنبال افزایش قیمت توسط رقیب دیگر است.

اعمال هماهنگ مفهومی بین تبانی صریح و ضمنی است. در واقع سایر اقداماتی که شامل ترتیبات غیر صریح هستند، مانند تبادل اطلاعات، به عنوان «روش‌های هماهنگ» شناخته می‌شوند.

پرونده Trucks Cartel یکی از مهم‌ترین پرونده‌های تبانی در اتحادیه اروپا است که شامل تولیدکنندگان بزرگ کامیون می‌شود.
این تبانی شامل شرکت های فولکس واگن من، دایملر، ولوو، ایویکو و دی ای اف بود و تا سال 2011 ادامه داشت. ماجرا از این قرار بود که مدیران ارشد این شرکت‌ها تبانی را آغاز کردند که شامل تثبیت قیمت کامیون‌ها و به تأخیر انداختن پذیرش فناوری انتشار موتورهای پاک‌تر بود. این تبانی توسط شرکت های تابعه در آلمان مدیریت شد. کمیسیون اروپا یک رکورد جریمه 2.9 میلیارد یورویی (3.2 میلیارد دلاری) را برای این کامیون سازان اعمال کرد. دایملر بزرگترین جریمه 1 میلیارد یورویی را دریافت کرد و پس از آن DAF، Volvo و Iveco قرار گرفتند. این تبانی منجر به تثبیت قیمت خودرو و انتقال هزینه های بهبودهای مورد نیاز به مشتریان شد. این امر از سود تولیدکنندگان به بهای نوآوری و ملاحظات زیست محیطی محافظت کرد.

پرونده Cartel Trucks نقطه عطفی در اجرای ضد انحصار اتحادیه اروپا است که نشان دهنده تعهد اتحادیه اروپا به مبارزه با شیوه های ضد رقابتی و تأثیر آن بر تقویت پیشرفت های زیست محیطی و فناوری است.

در نظام حقوقی ایران، ماده ۴۴ قانون اجرای سیاست¬های کلی اصل۴۴ ب طور کلی هرگونه تبانی که منجر به رفتار¬های ممنوعه با اثرات ضدرقابتی شود ممنوع اعلام شده است. این ماده مقرر میدارد:« هرگونه تبانی از طریق قرارداد، توافق و یا تفاهم (اعم از کتبی، الکترونیکی، شفاهی و یا عملی) بین اشخاص که یک یا چند اثر زیر را به دنبال داشته باشد به نحوی که نتیجه آن بتواند اخلال در رقابت باشد ممنوع است:

۱- مشخص کردن قیمتهای خرید یا فروش کالا یا خدمت و نحوه تعیین آن در بازار به طور مستقیم یا غیرمستقیم

۲- محدود کردن یا تحت کنترل درآوردن مقدار تولید، خرید یا فروش کالا یا خدمت در بازار

۳- تحمیل شرایط تبعیض آمیز در معاملات همسان به طرفهای تجار

۴- ملزم کردن طرف معامله به عقد قرارداد با اشخاص ثالث یا تحمیل کردن شروط قرارداد به آنها

۵- موکول کردن انعقاد قرارداد به قبول تعهدات تکمیلی توسط طرفهای دیگر که بنا بر عرف تجاری با موضوع قرارداد ارتباطی ندارد

۶- تقسیم یا تسهیم بازار کالا یا خدمت بین دو یا چند شخص

۷- محدود کردن دسترسی اشخاص خارج از قرارداد، توافق یا تفاهم به بازار»

در واقع این ماده اشکال و مصادیق مختلف تبانی از جمله تثبیت قیمت، محدود کردن عرضه، تبعیض در معامله، تقسیم بازار، محدود کردن اشخاص ثالث، تحمیل الزامات غیر قراردادی و… که رایج ترین موضوعات توافقات ضدرقابتی میباشند را احصا و در صوتی که منجر به اخلال در رقابت شوند ممنوع کرده است.