کمیسیون اروپا برای مقابله با انحصار، شرکت آمریکایی را به تعهدات ۹ ساله ملزم کرد

رضا ستاری، پژوهشگر تیم حقوقی بانا

کمیسیون اروپا، شرکت آمریکایی کورنینگ، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی شیشه‌ محافظ مورد استفاده در گوشی‌های هوشمند و سایر دستگاه‌های دستی الکترونیکی (hand-held electronic devices)، را به تعهداتی الزام‌آور برای حفظ رقابت در بازار ملزم کرد. این تصمیم در پی نگرانی‌هایی اتخاذ شد که به قراردادهای انحصاری میان کورنینگ و تولیدکنندگان دستگاه‌های الکترونیکی مربوط می‌شد؛ قراردادهایی که به تأمین انحصاری نوعی شیشه خاص با نام شیشه آلومینوسیلیکات قلیایی (Alkali-AS Glass) اختصاص داشت. کمیسیون پس از بررسی تعهدات پیشنهادی شرکت، آن‌ها را کافی برای رفع نگرانی‌های رقابتی دانست و الزام‌آور اعلام کرد.

الزام کورنینگ به تعهدات ۹ ساله برای رفع نگرانی‌های رقابتی؛ چه نگرانی‌هایی وجود داشت؟

شرکت کورنینگ که از بزرگترین تولیدکنندگان جهانی شیشه که مستقر در ایالات متحده است، شیشه آلومینوسیلیکات قلیایی را تولید می‌کند که به دلیل مقاومت بالا در برابر شکستگی، عمدتاً به‌عنوان شیشه محافظ نمایشگر دستگاه‌های الکترونیکی دستی  (handheld)مانند گوشی‌های موبایل، تبلت‌ها و ساعت‌های هوشمند استفاده می‌شود. این شرکت این محصول را عمدتاً تحت برند «گوریلا گلس» به بازار عرضه می‌کند. شیشه آلومینوسیلیکات قلیایی شامل دو زیرگروه  تجاری مهم است: شیشه لیتیم آلومینوسیلیکات (LAS Glass) و شیشه سدیم آلومینوسیلیکات (NAS Glass).

در تاریخ ۶ نوامبر ۲۰۲۴، کمیسیون اروپا تحقیقات رسمی را آغاز کرد و نگرانی‌هایی را مبنی بر اینکه شرکت کورنینگ ممکن است با انعقاد قراردادهای تأمین انحصاری با تولیدکنندگان تجهیزات اصلی (OEMها) و شرکت‌های پردازش‌کننده شیشه خام (فینیشرها)، رقابت در بازار جهانی شیشه آلومینوسیلیکات قلیایی را مختل کرده باشد، مطرح نمود. کمیسیون در بررسی اولیه تشخیص داد که کورنینگ در این بازار موقعیت مسلط دارد. با این‌حال، محصولاتی که کورنینگ برای اپل توسعه داده است به دلیل ترکیبات خاص و استفاده انحصاری توسط اپل، جزء این بازار محسوب نمی‌شوند.

طبق ارزیابی اولیه کمیسیون، کورنینگ ممکن است با سوءاستفاده از موقعیت مسلط خود در بازار، از طریق قراردادهای انحصاری، تولیدکنندگان دیگر شیشه آلومینوسیلیکات قلیایی را از بخش‌های بزرگی از بازار مربوطه کنار زده و ماده ۱۰۲ معاهده عملکرد اتحادیه اروپا (TFEU) را نقض کرده باشد.

 الزامات مورد پذیرش کورنینگ چه بودند؟

شرکت کورنینگ برای رفع نگرانی‌های کمیسیون، تعهداتی را ارائه کرد که بین ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴ تا ۱۳ ژانویه ۲۰۲۵ آزمایش شدند و پس از دریافت بازخورد، اصلاحات لازم روی آن‌ها انجام شد. این تعهدات به‌منظور ایجاد رقابت عادلانه در بازار شیشه‌های محافظ دستگاه‌های الکترونیکی دستی طراحی شده‌اند. کورنینگ متعهد شد که شیشه‌های آلومینوسیلیکات قلیایی و سرامیک‌های شیشه‌ای شفاف، که در دستگاه‌های الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند استفاده می‌شوند، در دایره این تعهدات قرار گیرند. این شامل شیشه‌های سرامیکی شفاف هم می‌شود، زیرا احتمال استفاده گسترده‌تر از آن‌ها در آینده این صنعت وجود دارد. بااین ‌حال، قراردادهای کورنینگ با اپل به علت بازار متفاوتشان از این تعهدات مستثنی هستند.

کورنینگ تمام بندهای انحصاری در قراردادهایش با تولیدکنندگان تجهیزات اصلی (OEMها) و شرکت‌های پردازشگر شیشه (فینیشرها) را حذف کرده و تعهد داده است که در آینده از چنین بندهایی استفاده نکند. همچنین، در منطقه اقتصادی اروپا، کورنینگ نمی‌تواند OEMها یا زنجیره تأمین آن‌ها را مجبور کند که شیشه‌های محافظ موردنیاز برای دستگاه‌های فروخته‌شده در این منطقه را فقط از کورنینگ بخرند یا تخفیف‌های قیمتی را به خرید از خود مشروط کند. در سطح جهانی نیز کورنینگ نمی‌تواند OEMها یا زنجیره تأمین را وادار کند بیش از ۵۰ درصد نیازشان به شیشه‌های آلومینوسیلیکات قلیایی یا سرامیک‌های شیشه‌ای شفاف را از کورنینگ تأمین کنند. این محدودیت برای جلوگیری از انحصار اعمال شده و کورنینگ نمی‌تواند مزایای قیمتی را به خرید بیش از این مقدار مشروط کند.

برای فینیشرها هم محدودیت مشابهی وجود دارد؛ کورنینگ نمی‌تواند آن‌ها را ملزم به خرید بیش از ۵۰ درصد نیازشان از خود کند یا تخفیف‌ها را به این شرط وابسته نماید. این کار به فینیشرها آزادی بیشتری در انتخاب مواد می‌دهد. در مورد پتنت‌ها، کورنینگ تنها می‌تواند بر اساس نقض پتنت طرح دعوا کند و از نقض قرارداد استفاده نخواهد کرد. همچنین کورنینگ مطابق تعهدات از ابزارهای قراردادی مانند جریمه برای تقویت ادعاهایش استفاده نخواهد کرد.

کورنینگ بندی برای جلوگیری از دور زدن این تعهدات (anti-circumvention clause) اضافه کرده و یادداشت تفسیری برای شفاف‌سازی تعهداتش ارائه داده است تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود. در نهایت، کورنینگ متعهد شده که این تعهدات را به زبان‌های انگلیسی و چینی ماندارین به OEMها و فینیشرها اطلاع‌رسانی کند تا همه شرکا از آن آگاه شوند.

شرکت کورنینگ برای اطمینان از حسن انحام تعهداتش تحت قوانین ضد انحصار اتحادیه اروپا، ملزم به همکاری کامل با یک ناظر اجرایی است. این همکاری شامل ارائه اطلاعات و کمک لازم و امکان حضور وکیل در مصاحبه‌ها با مدیران و کارکنان است. همچنین کورنینگ باید به شکل معقولی دفاتر و امکانات لازم را برای ناظر فراهم کرده و برای جلسات مرتبط در دسترس باشد. علاوه بر این کورنینگ موظف است برنامه‌ای جامع برای آموزش کارکنان خود در مورد انجام صحیح تعهدات تدوین کند تا از انطباق کامل با الزامات اطمینان حاصل شود. این اقدامات برای تضمین رقابت عادلانه در بازار جهانی شیشه‌های محافظ طراحی شده‌اند.

در این پرونده شرکت کورنینگ از تمهید ماده 9 مقرره 1/2003 در خصوص امکان پیشنهاد تعهدات از سوی شرکت متخلف به کمیسیون برای توقف انجام عمل متخلفانه استفاده کرده است. ماده 27.4 این مقرره در خصوص اتخاذ تصمیمات از سوی کمیسیون تحت ماده 9، تکلیف به انتشار پرونده و محتوای تعهدات پیشنهادی از سوی شرکت را مقرر داشته است. اشخاص ثالث تا یک ماه امکان اعلام نظرات خود به کمیسیون در خصوص پیشنهادات ارائه دهند. این تعهدات از سوی کمیسیون در تاریخ 25 نوامبر 2024 انجام شده و پیشنهادات شرکت کورنینگ مورد قبول قرار گرفته است. پیشنهادات شرکت کورنینگ ماهیتی سازگار با حقوق رقابت دارند و بطور مثال تعهد به عدم الزام OEM ها به خرید مازاد بر 50 درصد میتواند در صورت صحت در اجرای تعهد که در روند اجرا به انحا مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت از ایجاد موقعیت انحصاری و در پی آن رفتار انحصارگرانه در این بازار تا حد خوبی پیشگیری کند.

کمیسیون اروپا در تاریخ 18 جولای 2025، پس از آنکه به این نتیجه رسید که تعهدات ارائه‌شده می‌توانند نگرانی‌های رقابتی آن را برطرف کنند، این الزامات را برای کورنینگ الزام‌آور اعلام کرد. این تعهدات به مدت ۹ سال در سطح جهانی اجرا خواهند شد و یک ناظر اجرایی که به زبان چینی ماندارین مسلط است، بر حسن اجرای آن‌ها نظارت خواهد داشت.

تحلیل بانا

در تحلیل پرونده فوق ابتدای امر ارزیابی قدرت بازاری شرکت کورنینگ و سپس ارزیابی رفتارهای این شرکت در این بازار و در پایان تطبیق این امور با نصوص قانونی در حوزه حقوق رقابت ضروری است.

مطابق بررسی صورت گرفته از سوی کمیسیون  با عنایت به سهم بزرگ شرکت کورنینگ از بازار تولید شیشه، این شرکت در دایره موقعیت مسلط مذکور در صدر ماده 102 معاهده عملکرد اتحادیه اروپا قرار میگیرد و انعقاد قراردادهای انحصاری از سوی این شرکت با محدودسازی رقابت نوعی سواستفاده از موقعیت مسلط محسوب میشود.

تصمیم کمیسیون اروپا در الزام‌آور کردن تعهدات کورنینگ، گامی مهم در راستای حفظ رقابت در بازار جهانی شیشه آلومینوسیلیکات قلیایی و شیشه‌های سرامیکی شفاف است. این تعهدات رقابت را تقویت کرده و دسترسی تولیدکنندگان دیگر به بازار تولید شیشه را تسهیل می‌کند. این اقدامات، به‌ویژه در منطقه اقتصادی اروپا، از انحصار کورنینگ جلوگیری کرده و نوآوری و تنوع در تأمین شیشه‌های محافظ دستگاه‌های الکترونیکی را ترویج می‌دهد. نظارت ۹ساله با ناظر اجرایی و برنامه انطباق کورنینگ، اجرای تعهدات را تضمین می‌کند. این تصمیم نمونه‌ای موفق از کاربرد ماده ۹ مقرره ۱/۲۰۰۳ است که با اجتناب از جریمه، رفتار ضد رقابتی را اصلاح و تعادل بازار را حفظ می‌کند.

در قوانین ایران نیز انعقاد قرارداد انحصاری از سوی شرکت کورنینگ مطابق بخش 2 بند ط ماده 45 از مصادیق تحمیل شرایط قراردادی غیرمنصفانه و سواستفاده از موقعیت مسلط محسوب میگردد. از سوی دیگر این عمل مصداق  بخش 4 این بند نیز مبنی بر ایجاد مانع برای مشکل‌سازی ورود رقبای جدید با توجه انحصار کورنینگ در تامین مواد اولیه نیز است. از دیگر سو این نوع از قراردادها با محدودسازی معاملات مشتریان با رقبا از موارد ناقض بخش 3 بند الف ماده 45 قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی نیز است.