محکومیت 787 میلیون یورویی شرکت متا از سوی مرجع رقابت اروپا

در تاریخ ۱۴ نوامبر ۲۰۲۴ (۲۴ آبان ۱۴۰۳)، کمیسیون اروپا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که شرکت متا به دلیل سوءاستفاده از موقعیت مسلط و نقض قوانین ضدانحصار اتحادیه اروپا، به پرداخت جریمه‌ای به مبلغ ۷۸۷ میلیون یورو (تقریباً معادل ۸۴۲ میلیون دلار) محکوم شده است. همچنین، از این شرکت خواسته شده است که فوراً رویه‌های محکوم شده را متوقف کند.

دلایل محکومیت متا
شرکت متا که مالک شبکه اجتماعی فیس‌بوک است و با تملک واتساپ و اینستاگرام در سال 2014 خود را تبدیل به یکی از بزرگترین بازیگران در حوزه رسانه‌های اجتماعی کرده‌‌است، از سال 2016 یک پلتفرم برای ارائه خدمات تبلیغ آنلاین و فراهم کردن ارتباط بین فروشندگان و خریداران کالاهای دست دوم با نام Facebook marketplace راه‌اندازی کرده است.
حالا، کمیسیون اروپا بیان کرده‌است که این شرکت با وابسته‌سازی این پلتفرم با شبکه اجتماعی فیس‌بوک، از موقعیت مسلط خود در بازار شبکه‌های اجتماعی شخصی سوءاستفاده کرده است و توانسته مزیت رقابتی ناعادلانه‌ای را به پلتفرم تبلیغات خود بدهد و به موجب آن، دسترسی به بازار را برای رقبا محدود کند.
علاوه بر این، کمیسیون بیان کرد که متا از طریق تحمیل شروط ناعادلانه‌ای برای ارائه‌دهندگان تبلیغات که قصد فعالیت بر روی شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و اینستاگرام دارند و با سوءاستفاده از داده‌هایی که از فعالیت آن‌ها بر روی این شبکه‌های اجتماعی به دست آورده قوانین رقابتی اروپا را به زیر پا گذاشته‌است.

تاریخچه پرونده
تحقیقات در مورد عملکردMeta’s Marketplace در ژوئن 2021 و به دنبال شکایت شرکت های رقیب در بازار تبلیغات آنلاین شروع شد. به گزارش نیویورک تایمز، شرکت های رقیب استدلال کردند که متا به طور نادرست Marketplace را به شبکه اجتماعی مسلط خود وابسته کرده و از داده‌های تبلیغاتی غیرعمومی رقبا نیز برای بهبود عملکرد Marketplace در بازار تبلیغات استفاده می‌کند. علاوه بر این، حضور متا در رسانه‌های اجتماعی و تبلیغات آنلاین به آن چیزی می‌دهد که کمیسیون آن را «برتری بزرگی نسبت به سایر پلتفرم‌های تبلیغات دیجیتال در اتحادیه اروپا» می‌داند.
مارگارت وستاجر، معاون اجرایی کمیسیون اروپا، در خصوص این رای در توئیتر بیان کرد که اقدامات متا یعنی وابسته‌سازی marketplace خود به شبکه اجتماعی فیس‌بوک و تحمیل شرایط غیرمنصفانه بر سایر ارائه‌دهندگان خدمت تبلیغات آنلاین در جهت تقویت موقعیت این پلتفرم متعلق به متا در بازار بوده است. با این رفتارها، »متا به پلتفرم خود مزیت‌هایی اعطا کرده است که برای سایر بازیگران بازار دست‌نیافتنی‌اند. این رفتارها طبق قوانین رقابت اتحادیه اروپا ممنوع شده‌اند و متا باید فوراً دست از این کار بردارد.»

واکنش متا
در پاسخ به این رأی، متا از قصد خود برای تجدیدنظرخواهی خبر داد. این شرکت در بیانیه‌ای اعلام کرد که با کمیسیون همکاری خواهد کرد و به دنبال راه‌حلی مؤثر برای رفع نگرانی‌هاست. بااین‌حال، متا حکم را نادرست خوانده و تأکید کرده است که نسبت به این رأی اعتراض خواهد کرد. جزئیات دیگر این رأی به زودی به انتشار عمومی خواهد رسید.

تحلیل کارشناسان مرکز مطالعات توسعه و رقابت
از دیدگاه حقوق رقابت، وابسته‌سازی محصولات و خدمات از دیرباز به‌عنوان یکی از مصادیق سوءاستفاده از موقعیت مسلط و اهرم‌سازی شناخته شده است. در نظریه‌های اهرم‌سازی، بیان می‌شود که شرکت‌های مسلط با پیوند زدن محصولات خود می‌توانند در بازارهای دیگر نیز مزیت رقابتی به دست آورند.
نمونه‌ای از این سوءاستفاده، پرونده معروف مایکروسافت است که مرورگر اینترنت اکسپلورر را با سیستم‌عامل ویندوز همراه کرد و در نتیجه در بازار مرورگرها نیز قدرت بیشتری یافت.
از سوی دیگر، پس از تحولات شگرف بازارهای دیجیتال و پررنگ شدن نقش داده در این بازارها، اشکال نوینی از سوءاستفاده از موقعیت مسلط توسط پلتفرم‌ها نمود پیداکرده است. یکی از این مصادیق، سوءاستفاده یک پلتفرم از داده‌هایی است که از فعالیت کاربران تجاری یعنی کسانی که از طریق یک پلتفرم به ارائه خدمات و عرضه محصول می‌پردازند به دست می‌آورد.
در پرونده متا نیز، کمیسیون اروپا بیان کرده است که این شرکت با دسترسی به داده‌های تبلیغ‌کنندگان فعال در فیس‌بوک و اینستاگرام، از آن‌ها برای تقویت Marketplace استفاده کرده است.
در سال‌های اخیر، قانون‌گذاران با درک اهمیت این تحولات، به‌روزرسانی قوانین رقابتی را در دستور کار قرار داده‌اند. یکی از اقدامات مهم در این زمینه، تصویب قانون بازارهای دیجیتال اروپا است که سوءاستفاده از داده‌ها توسط پلتفرم‌های مسلط را صراحتاً ممنوع کرده است.
پرونده متا نشان‌دهنده یکی از چالش‌های جدی عصر دیجیتال در زمینه تعادل در بازار است. نهادهای نظارتی با اقداماتی از این دست، پیام روشنی را به بازیگران بزرگ بازار ارسال می‌کنند: سوءاستفاده از موقعیت مسلط دیگر بدون پیامد نخواهد بود.
اجرای سخت‌گیرانه قوانین جدید مانند قانون بازارهای دیجیتال اروپا می‌تواند به کاهش این چالش‌ها کمک کند و رقابتی سالم‌تر را در بازارهای دیجیتال رقم بزند. این پرونده همچنین یادآور اهمیت داده‌ها به‌عنوان یک دارایی ارزشمند در اقتصاد دیجیتال است و بر ضرورت تنظیم دقیق قوانین در این حوزه تأکید دارد.
اقدام کمیسیون اروپا علیه متا، نه‌تنها در جهت حفظ تعادل رقابتی است، بلکه الگویی برای سایر نهادهای نظارتی خواهد بود تا با قدرت بیشتری در برابر سوءاستفاده شرکت‌های بزرگ از جایگاه خود بایستند.